Kadına, erkeğe ya da farklı cinsel eğilimlere sahip insanlara atfedilen kimlikler, cinsiyet ayrımcılığının ya da eşitsizliğinin en büyük nedenleri arasında. Kültürden kültüre değişse de kadınların ya da erkeklerin toplum ve aile içerisindeki görevleri daha doğmadan veriliyor. Yeryüzünde cinsiyete dayalı ayrımcılığın yaşanmadığı bir kültür neredeyse yok.
Tüm bu söylediklerimize, günümüzün en gelişmiş yapay zekâ yazılımlarına sahip olan sesli asistanlar da dahil. Asistanların hepsi kadın. Bu da sanki kadınların sürekli yardımcı pozisyonunda olması gerektiğine dair bir önyargıya neden oluyor. Bir başka açısına göre, tam tersi bir ilişkiden dolayı yapay zekaların sesi kadın sesi olarak belirleniyor.
Dünyanın ilk cinsiyetsiz sesli asistanı Q ise bu algıyı yıkmaya geliyor:
Bir grup dilbilimci, mühendis ve ses uzmanı tarafından geliştirilen Q, cinsiyete dayalı ayrımcılığın sonunu getirme, hatta bunun teknolojik olarak önüne geçme amacı taşıyor. Q’nun yapımcıları, eşit oranda kadın, erkek ve eşcinsel 4600 insanın sesini kaydederek Q’nun sesini oluşturdular.
Yapay zekânın ilk sürümü test için bir grup katılımcıya dinletildi. Katılımcıların %80’i asistanın bir kadın sesine sahip olduğunu söylediler. Her ne kadar her cinsiyetten eşit oranda ses bulunsa da Q’nun %80 oranında kadın sesi olarak karşılanmasının bir nedeni vardı. Sesli asistanlar, insanların aklında kadın sesine sahip olan yapay zekâlar olarak kodlanmışlardı.
Robotlar, insanlardan öğrendikleri için ırkçı ya da cinsiyetçi tavra sahip olabiliyorlar. Bunu konudaki en somut örnek, Microsoft’un bir yapay zekâ yazılımı tarafından kontrol edilen özel Twitter hesabıydı. Kendisine atılan tweetlerden yeni şeyler öğrenen Tay adındaki bu profil, bir süre sonra ırkçı paylaşımlar yapmaya başlamıştı. Bunun nedeni, Tay’ın insanlar tarafından yapılmış ırkçı tweetlere etiketlenmesiydi.
Tay’ın insanlardan öğrendiği ırkçılık örneğini cinsiyetlere de uyarlayabiliriz. Gelecekte yapay zekâlarda daha semantik (anlamlı) ilişkiler kuracağımızı düşündüğümüzde, onların ırkçı ya da cinsiyetçi olmalarını istemeyiz. Q, insandan bağımsız bir sesin cinsiyeti olmaması gerektiği yönünde çok etkili bir adım oldu.
Sadece insanların kafasındaki cinsiyet yargılarıyla ya da kalıp düşüncelerle mücadele etmeyen Q, firmalara sosyal sorumluluk sahibi olmayı da bir kere daha anımsattı. Yine toplumlarda yaygın olarak görülen cinsiyet yargılarından dolayı Q'nun yaygınlaşması zor. Her ne olursa olsun Q, hem insanların hem de robotların geleceği için büyük bir önem taşıyor.
