İnsanların genetik yapısı, bilim insanlarının uzun zamandır ilgisini çeken ve üzerinde çalışmalar sürdürülen bir konu. Kanada’da bulunan Donnelly Centre’dan araştırmacılar, genetik çalışmalarında devrim niteliğinde olabilecek bir çalışmaya imza attı.
Genel olarak insan genleri üzerinde çalışmalar yapılırken, benzer özellikteki genetik dizilimlerin tüm canlılarda aynı işlevleri olduğu varsayılıyor. Yani bir genetik dizilim hem meyve sineğinde hem insanda benzerlik gösteriyorsa araştırmacılar, sinek üzerinde çalışma yapıp insan üzerindeki etkisini görmeye çalışıyor.
Transkripsyon faktörü ya da kısaca TF adı verilen bu gen kodları, genlerin aktivitelerini belirliyor. Bu yapılar, DNA’nın küçük bir parçası olarak adlandırabileceğimiz dizilimler olan motifleri tanıyıp onları DNA yapısına birleştiriyor, genleri aktif ya da pasif konuma getiriyor.
Daha önceki çalışmalarda farklı canlılarda bulunan bu TF yapılarının farklı canlılarda bile olsalar benzer yapılarda iseler aynı işleve sahip oldukları öne sürülüyordu. Bu araştırma, bu kanıya karşı çıkıyor. Nature Genetics dergisinde yayımlanan makaleye göre, araştırmacıların genleri incelemek için çok daha spesifik bir yöntemleri var. Bu yöntem sayesinde motif sekansları çok daha isabetli şekilde tahmin edilebiliyor. Bulgulara göre bazı TF alt grupları, fonksiyon açısından düşünülenden çok daha geniş bir aktiviteler yelpazesine sahip.
İnsanlar ile şempanzeler arasında büyük genetik benzerlik olmasına rağmen bu TF yapılarındaki farklılaşma nedeniyle iki tür arasında yüzlerce farklı gen ortaya çıktığını söyleyen araştırmacılar, bu farkın sebebinin moleküler seviyede olduğua inanıyorlar.
Profesör Lambert ve ekibi, TF’lerin DNA bağlama bölgelerini inceleyen yeni bir yazılım geliştirdi. Böylece TF’ler arasındaki yapısal benzerlikler ve aynı ya da farklı DNA’ları bağlayabilme yetilerinin incelenebilmesinin önü açıldı. Araştırmacıların kullandığı yazılım, bu yapının bir parçası olan amino asitlere odaklandı. Bu sayede genetik yapılar moleküler seviyede farklılıklarına göre incelendi. Sonuç olarak insanlardaki transkripsyon faktörlerinin ve motiflerin diğer canlılardan farklı olduğunu ortaya çıkardı.
TF’lerin rolü kesin olarak bilinmiyor ancak bir canlı ne kadar farklı TF yapısına sahipse o kadar çok farklı tipte hücreye de sahip oluyor. Sonuç olarak insanlar, hayvanlar aleminin en karmaşık bağışıklık sistemine ve en gelişmiş beyinlerinden birine sahipler. Ayrıca genetik yapıların oluşmasını sağlayan ‘çinko parmak TF’ adlı yapıların rolünü açıklayabilmek ve insanların eş seçimine etki eden genetik faktörleri ortaya çıkarabilmek, bilim insanlarını heyecanlandıran bir olay. Profesör Hughes, kariyerinin kalan yarısını bu çalışmalara adayacağını söylüyor.
